Орос хэлний сургалт, орос хэлний багш мэргэжлийн товч түүх, тодорсон үнэ цэн

Сайн байцгаана уу? Эрхэм русистууд, орос хэл сонирхогчдынхоо  амгаланг айлтган “Үг нь цэцэн, үйлс нь бүтэмжтэй, мэргэжилдээ итгэлтэй” байхын ерөөл өргөн мэндчилье.

Орос хэл, яриа монгол нутагт сонсогдож таван зуун, орос-монгол сургууль байгуулагдаж 160 гаруй жил, орчин цагийн орос хэлний сургалтын үндэс тавигдаж нэгэн зуун, их дээд сургуульд орос хэлний багш мэргэжилтэн бэлтгэж эхлээд 71 жил болж байна.

Монголын орос хэлний багш нарыг, мэргэжлээр нь нэгтгэж дэлхийтэй холбодог Монголын орос хэл, уран зохиолын багш нарын холбоо (МонАПРЯЛ) ажиллаад хагас зууны түүхээ бичиж, өөрийн веб-сайтаа 2025 онд  нээлээ. 

“… Монголын орос хэлний сургалт болон орчин үеийн боловсролын практик амьдралд гарч буй шинэлэг мэдээлэл, эрдэмтэд, багш, сурган хүмүүжүүлэгчид, гадаад хэлний сургалтын чиглэлээр идэвхтэй ажилладаг хамтрагчдын дэвшүүлсэн чухал сэдвүүдийг дор бүрд нь хүлээн авах боломжийг нэн тэргүүнд бүрдүүлж байна”. … хэмээн Монголын орос хэл, уран зохиолын багш нарын холбооны ерөнхийлөгч, профессор Ц.Магсар сайтын ач холбогдлыг цахим хуудасны мэндчилгээндээ тодотгожээ. Эрхэм уншигч таныг Вэб-хуудасны хүндтэй зочин, идэвхтэй хэрэглэгч байхыг уриалж байна.

Монголчууд “Орос ах шигээ л өгөөмөр байгаарай.” “Хэлтэй бол хөлтэй” хэмээн ярьдаг. Орос хэлний багш бид үгийн сайнаар урлах мэргэжилтэй, үйлсийн сайнаар үлгэрлэх нандин албатай, мэргэжлээ гэх зүртгэлтэй, нөхөрлөлөө гэх цадигтай, найрамдлын гүүр, энхийн элч билээ. Орос хэлний багш нар сэтгэл татам, ухаалаг, сэргэлэн, үлгэрлэлтэй, өхөөрдөм  зөөлөн өнгө, дүрслэл, эелдэг, боловсон үг,  яриа, тэмүүлэлтэй, сэтгэлд хоногшсон, уянгалаг, аялгуу, хөгжилтэй, сургамжтай, эерэг, эх оронч, гэр бүлсэг, нөхөрсөг, гэгээлэг бүхэнд уриалсан утга агуулгатай орос дуу, шүлэг, өгүүллэг, үлгэр, тоглоом, наадгай ном, кино, бүжиг, жүжиг гэх мэт  энгийнээс, дэлхийн сонгодог болсон урлаг, соёлын бүтээлээр хичээл, арга зүйгээ баяжуулан, шавь нараа хичээлдээ дурлуулж, хүндлэн, нөхөрлөж, хамтран хөгжиж багш хэмээх эрхэм алдар, орос хэл хэмээх яруу хэлний өгөөж хишгээр амьдарлаа тэтгэдэг гэгээн үйлстэн билээ.

Монгол дахь орос хэлний сургалт, арга зүй түүхэн  үнэ цэн, ариун туршлагатай  болохыг эрдэмтэн, судлаачид он цагаар нь судлан баримтжуулсан нь олонтой.

·         17-р зуунд орос худалдаачид, казахууд монгол газар нутагт үзэгдэж эхэлснээр

         монголчууд орос хэлээр ярьж эхэлсэн.

·         1861 онд Монголын нийслэл Өргөө хотод орос-монгол сургууль нээгдэн.

·         1919-1940-онд орос хэлийг судлах үндэс тавигджээ. 

Монгол Улс, Орос Улсын хэл соёлын хамтын ажиллагаа нь Богд хаант Монгол Улсын үеэс эхтэй болохыг  “Богд хаант Монгол Улсын хууль зүйлийн бичиг”-т … дунд зэргийн сургуульд орос хэл бичгийг сайтар мэдэж боловсруулна. … хэмээн зааснаас харж болох юм. Энэ дагуу орос хэл сургуулийн хичээлийн жагсаалтад анх орж байжээ.

Монгол Ардын Засгийн газар, Зөвлөлт Оросын Засгийн газрын хооронд найрсаг харилцаа тогтоох тухай Гэрээг 1921 оны 11 дүгээр сарын 5-ны өдөр байгуулан, албан ёсны харилцаа тогтоосноос хойш тал бүрийн хамтын ажиллагааг тасралтгүй хөгжүүлсний нэг нь боловсролын хамтын ажиллагаа юм. 1922 оноос 15 монгол хүүхэд Орос Улсын их, дээд сургуульд анх суралцсанаар энэхүү хамтын ажиллагаа эхэлсэн гэж үздэг. /Монгол дахь орос хэлний сургалт: өнөө ба ирээдүй, Ж.Соронзон/

1923 оноос анхны дунд сургуульд 1-р ангид хятад хэл, 2-р ангид англи хэл, 3-р ангид орос хэл заадаг байсан боловч 1929 онд нугалаа эхэлж сургуульд "хөрөнгөтний хэл" зааж болохгүй хэмээн орос хэлээс бусад хэл заахыг хориглож байжээ. https://mn.wikipedia.org/wiki/1

МУИС-ийн гадаад хэлний сургалтын түүх 1942 онд орос хэл, 1956 онд англи хэл, 1957 онд хятад хэл, 1963 онд франц хэл, 1968 онд герман хэл, 1975 онд япон хэл гэх мэт шатлан өргөжжээ http://baabar.mn/article/  МУИС-д орос хэлний мэргэжилтэнг анх 1954 оноос бэлтгэж, орос хэлний салбар 1958-2020 онд орос хэл, уран зохиолын багш, орос хэл, утга зохиол судлаач, зөвлөлт судлаач,  орчуулагч, орос хэл, олон улс судлал, орос хэл шинжлэлийн мэргэжлээр бакалаврын зэрэгтэй мэргэжилтэн бэлтгэсэн. 1958 оноос өнөөг хүртэл ЗХУ, ОХУ -ын багш, эрдэмтэн профессорууд уригдан ажиллаж байна. https://news.num.edu.mn/?p=88597

МУБИС-д буюу /Багшийн дээд сургуульд/ 1964 онд орос хэлний факультет нээгдэн өнөөдөр монголын орос хэлний багш мэргэжилтэн бэлтгэдэг, мэргэжил ур чадварыг дээшлүүлж, гадаад, дотоодын төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлдэг суурь сургууль болжээ. https://sonin.mn/news/peconomy/67778

1979 онд БНМАУ-ын Сайд нарын Зөвлөлийн тогтоолоор МУИС, УБДС-ийн  орос хэл утга зохиолын мэргэжлийн ангиудыг нэгтгэн, 1982 онд Орос хэлний багшийн дээд сургууль нэртэй бие даан, 1990 оноос  Гадаад хэлний дээд сургууль, 1999 оноос Хүмүүнлэгийн ухааны их сургууль болж, орос хэлний  мэргэжлээр олон арван боловсон хүчин бэлтгэн, 2015 оноос Монгол улсын эрдмийн их сургууль нэртэй болжээ.   Математик эсвэл  монгол хэлний бие даасан дээд сургууль байсангүй, харин  нийгмийн шаардлагаар дан орос хэлний мэргэжилтэн бэлтгэдэг дээд сургууль нээсэн нь орос хэлний нийгэмд оруулсан хувь нэмэр ямар чухал байсны нотолгоо юм

Социализмын үеийн их, дээд, дунд сургуулиудад орос хэл заавал судлах хичээлээр үзэж, ЕБС-ийн 4-10-р ангид 7 хоногт 45 минутаар 5 удаа ордог байв.

Монголчууд орос хэлийг нийтээр судалж, түүгээр дамжуулан дэлхийн соёл, иргэншлээс суралцан, орчин цагийн боловсон хүчин мэргэшиж, боловсрол, шинжлэх ухаан, урлаг, соёлоо хөгжүүлэн,  үйлдвэр, уурхай, хотуудаа байгуулж, хаалттай хэмээх жилүүдэд гадаад ертөнцөд нээлттэй нэвтэрсэн, атар газар эзэмшин, сансрын уудамд зочилсон. Иргэд боловсролын түвшин, мэргэжлийн ур чадвараараа дэлхийд эрэмбэлэгдэн, орос хэл судлах, түгээн дэлгэрүүлэх туршлагаараа Азид төдийгүй олон улсад дээгүүр байр эзэлж, хүн амын 74% нь энэ хэлийг ахуй амьдралынхаа хэрэглээ болгож чадсан. Ийнхүү орос хэл монгол үндэстэн, монголын хөгжлийг шинэ замд гаргахад түүхэн үүрэг гүйцэтгэжээ. Үүний учир монголчууд “Хэлтэй бол хөлтэй.” Хэмээн ярих болсон бизээ.

Зах зээлийн нийгэм хөгжин, англи хэлийг зэрэгцэн судлах болсноор 2000-аад онд орос хэлний сургалтын цаг цөөрөн,  2005 оноос сурах бичиг хомсдож, орос хэлний багш нар мөн л цаг үеийн шаардлагаар ажилгүйдэлд орох болов. Иймээс 2007 онд нийслэлийн ЕБС-иудын орос хэлний багш нар  дүүрэг дүүргийн төлөөлөлтэй ажлын хэсэг байгуулан,  цуглаан, хэлэлцүүлгийг орос 3-р сургууль болон бусад сургуульд удаа дараа зохион байгуулж, орон нутгийн багш нараа хамруулан санал, гарын үсэг цуглуулан, хэвлэл мэдээлэлд хандаж, орос хэлний хичээлийн цагийг нэмэгдүүлэх, дэд бүлгээр хичээллэх, сурах бичиг шинэчлэх, залуу боловсон хүчин бэлтгэхэд анхаарах гэх мэт шаардлагуудыг тавьж “ … улс, эх орныхоо хэрэгцээ, нийгмийн  шаардлагаар орос хэлний багш мэргэжлийг эзэмшсэн иймээс бусад мэргэжлийн багшаар хөрвөн, тогтвортой ажиллах нийгмийн баталгааг хангах, нийгэмдээ хувь нэмэр оруулах, сургалтыг шинэ шатанд гаргахад төрийн зүгээс дэмжин ажиллана уу” … хэмээн  тухайн үеийн Боловсролын сайд С.Төмөр-Очиртой биечлэн уулзаж, албан захидал, гардуулсан юм. Сайд: “… дунд сургуулийн багш нар тулгамдсан асуудлаа хамтран шийдэх гарцтай зүй ёсны шаардлага тавьж мэргэжлийнхээ төлөө байгааг хүндэтгэн хүлээн авч байна. Дэмжиж ажиллах болно…” гэж билээ. 

Тухайн үеийн МонАПРЯЛ-ын ерөнхийлөгч  профессор С.Галсан багш ч бидний санал, тэмцлийг ихэд бэлгэшээн,  номоо бэлэглэн, “Хуралдаа идэвхтэй оролцоорой. Та бүхнийг уринаа”.  гээд амжилт хүссэн. Удалгүй МонАПРЯЛ-ын их хурал болж ЕБС-ийн хэд хэдэн багш төлөөлөгчөөр оролцон, миний бие багш нарынхаа санал шийдлийг ярьж, орос 3-р сургуулийн захирал Ж.Соронзон, НБГ-ын гадаад хэлний мэргэжилтэн Т.Сараннэмэх болон бидний 2 ЕБС-ийн багшийг тэргүүлэгч гишүүдээр сонгож билээ.

2010 онд БШУЯ, НБГ-ын дэмжлэгээр орос хэлний 20-иод багш Эрхүүгийн Багшийн Их Сургуульд мэргэжил дээшлүүлсэн. Энэ хугацаанд Буриад Улсын Боловсролын сайд Алдар Валерьевич Дамдинов багш нарыг дотно хүлээн авч ОХУ-аас гадаадад орос хэл, соёлоо түгээн дэлгэрүүлэхэд онцгой анхаарч байгаа. Тэр дундаа Буриад Улс монголын орос хэлний боловсрол, Азийн бүсийг илүү анхааран, хамтарч ажиллах чиг үүрэгтэй. Сайн мэргэжилтэн, хамгийн өгөөжтэй хөтөлбөрүүдийг монголд ажиллуулах боломжийг байнга эрэлхийлдэг гэх мэт чин сэтгэлийн, ажил хэрэгч яриа өрнүүлсэн юм. Энэ ч утгаараа Буриад улсад багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх сургалт, сургуулиудын хамтын ажиллагаа өргөжсөн. Энэ эрхэм хожим нь ОХУ-ын төрийн ДУМ-ын гишүүнээр сонгогдсон билээ.

Орос хэлний багш нарын дээрх “тэмцэл”-ээс хойш тун удалгүй орос хэлний сургалт сэргэлт авч, цаг тогтворжин, ахлах ангид орос хэлний хичээл сонголтоор орох болсон. Боловсролын хүрээлэнгийн профессор П.Тунгалаг багшаар ахлуулсан сурах бичиг, сургалтын хөтөлбөрийн баг амжилттай ажиллаж, орос хэлний сурах бичиг яамны “Оны шилдэг”-ээр шалгаран, хөтөлбөр шинэчлэгдэж, ОХУ, Монгол Улсын Засгийн газар, салбарын яамд, Россотрудничество болон түүний Монгол дахь төлөөлөгчийн газар-ОШУСТ,  бусад байгууллагаас, орос хэлийг түгээн дэлгэрүүлэх, сургалт, сурагч, багшийн хөгжлийг дэмжсэн олон төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлж, багш нарын урам зориг, орос хэл сурах хүүхэд залуусын тоо нэмэгдсэн.

БШУЯ, Канадын сан, БШУ-ны ҮЭХ-ны дэмжлэгээр орос хэлний багш нарын хэд хэдэн бүлэг МУБИС-д англи хэлний багшаар 2.5 жил суралцан англи хэлний багшийн дипломтой төгсөж, МУБИС орос хэл, орос-англи хэлний багш нарыг бэлтгэх,тэдний тасралтгүй хөгжлийн түшиц болохын хувьд үйл ажиллагаа нь улам эрчимжсэн.

Русский дом, Татьяана Чагдуровна Будаева, Амгалан Базархандаев нарын чин сэтгэлийн нээлттэй, ажил хэрэгч харилцаа, зүтгэлд урамшсан  монголын орос хэлний багш нар Русский домтой илүү ойр байж, тэдний оролцоо, хамтын санаачилгаар орос хэлний төвүүд  нээгдэж,    “Мы поедем в Артек” уралдаан сэргэж, орос хэлний ТВ, радио хичээл, шоу уралдаан, баяр, өдөрлөг, уулзалт, сургалт, мастер класс, бүтээл, туурвил ундарч багш нарын урам зориг, оролцоо ид өрнөснийг дурдах хэрэгтэй.

Орос хэлний багш нарын тоог бусад судлагдахууны багш нартай харьцуулахад цөөхөн ч, ур чадвар, амжилт, туршлагаараа тэднийг үлгэрлэн сургууль, хот, улсын түвшинд ЗАН, багш нарын бүтээлч баг, аймаг, дүүрэг, нийслэлийн гадаад хэлний мэргэжлийн багаа ахлан, нийслэл, үндэсний сургагчдын тоогоор давамгайлж, үүрэг, хариуцлага, амжилтаараа манлайлсаар байв. Олон улс, улс, хот, орон нутагт мастер класс, сургалт, уулзалт зохион байгуулж, туршлага солилцон, мэргэжил, ур чадвараа дээшлүүлж орос хэлний сургалт, арга зүйд эрс ахиц, шинэчлэл гарсан.

2014 онд ОХУ, Монгол Улсын иргэд харилцан визгүй зорчих болсноор орос хэлний нөлөө, ач холбогдол нэмэгдсэн. Орос хэл сурагч бүрийн судлах ёстой албан ёсны 2-р гадаад хэл болсон ч хил орчмын иргэдийн өдөр тутмын амжиргааны хэл, улс төрчид, бизнесменүүд, аялал жуулчлал, нөлөө бүхий томоохон үйлдвэр, аж ахуйн нэгж, албан байгууллагуудын ажил хэргийн хэл болж хэрэглээ нь ихэссэн.

2024 оны байдлаар  манай улсын 880 гаруй ЕБС-д  37700 гаруй багш ажиллаж байгаагийн  600 гаруй нь орос хэлний багш байна.  Орос хэлний хичээлийг 7-9-р ангид 7 хоногт 2-3 цагаар заавал судалж, ахлах ангийн сурагчид сонгон судлах боломжтой болсон. ЕБС-ийн дунд, ахлах ангид заавал судалдаг 18 хичээлээс  ЭШ өгдөг 10, үндэсний уламжлалт олимпиад зохион байгуулагддаг 10-аад хичээлийн тоонд орос хэлний судлагдахуун уламжлагдан багтаж, амжилтаараа олон улсад дээгүүрт үнэлэгдэж ирсэн. Орос хэлний мэргэжлийн багш нарыг МУБИС, МУИС, Ховд их сургууль болон монгол улс, ОХУ-ын бусад их дээд сургуулиудад бэлтгэж, мэргэжил дээшлүүлж байна.

ОХУ-ын ч, Монгол Улсын ч талаас иргэд харилцан зорчих, төрөл бүрийн үйл ажиллагаанд оролцох эрх чөлөө, ОХУ-ын нийгэм соёлын хөгжил, боловсролын үр шимийг хүртэх, чанартай бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх, амжилт гаргах боломжууд нээлттэй байна.

Цахим оюун ухаан, техник, технологийн хурдацтай хөгжил, даяршил, ондоошлын өрсөлдөөнт, байгаль орчны өгөөжит бас эрсдэлт тодорхойгүй эрин зуунд улс бүр тогтвортой хөгжиж, оршихуйн төлөө бие дааж бас хамтран ажиллаж, хөгжлийнхөө тулгуур хүчин зүйлүүдээс боловсролыг онцолж байна.

Төрөөс баримтлах боловсролын бодлогыг Яам боловсруулж, хэрэгжүүлдэг. Боловсролын судалгааны үндэсний хүрээлэнд гадаад хэлний судлагдахууныг хариуцсан мэргэжилтэн ажиллаж хөтөлбөр, сурах бичиг боловсруулах, Боловсролын ерөнхий газрын гадаад хэл хариуцсан мэргэжилтэн үндэсний хэмжээний сургалт, арга зүй, багшийн хөгжлийг, НБГ, аймаг, дүүргийн БСГ-уудын гадаад хэл хариуцсан мэргэжилтнүүд хот, орон нутгийнхаа сургалт, арга зүй, багшийн нийгмийн асуудал, хөгжил, судлагдахууны орчин нөхцлийг хариуцан ажиллах чиг үүрэгтэй.  Эдгээр мэргэжилтнүүд англи хэлний олон тооны төсөл, хөтөлбөрт илүү ачаалал авч, орос хэлний мэргэжил арга зүйгээс улам алсарсаар. Эдгээр байгууллагад  орос хэлний сургалт арга зүйг тэгш хүртээмжтэй авч явах энэ чиглэлээр мэргэшсэн ядаж нэг албан хаагчийг үндсэн орон тоонд тогтвортой ажиллуулах шаардлага байна. Ийм мэргэжилтэнгүйгээс төрөөс баримталж буй боловсролын бодлого тэгш, хүртээмжтэй хүрэлгүй орос хэлний сургалт буланд шахагдсан, хэрэглэгдэхүүн хангамж, дэмжлэг дутмаг, суралцагчдын сурах хэрэгцээ сонирхол, багш нарын ажиллах урам зоригт бэрхшээл тулгарч байна. 

БЕГ, НБГ  графикт сургалтууд, багшийн хөгжил, нийгмийн асуудал, судлагдахууны чанарт жигд анхаарч илүү хүртээмжтэй ажиллаж, мэргэжлийн ур чадварын уралдаан, төрөлжсөн олимпиадууд, сурган хүмүүжүүлэх илтгэлийн уралдаан, зөвлөн туслах бүлэг, ур чадвар, мэргэжлийн зэрэг олгох, туршлага солилцох, тайлан, өдөрлөг, нэрэмжит ажлууд зохион байгуулах, мастер класс, үзүүлэх хичээл заах, дасгал даалгаврын сан бүрдүүлэх, багш сурагч солилцоо, төсөл, хөтөлбөрүүдэд бүх судлагдахууны оролцоог жигд хүртээмжтэй байлгаж ирсэн.  Аль аль хэлний багш нарынхаа арга зүйг жигд авч явахыг хичээж, багш нарын арга зүйн бүлэгтээ ур чадвар, хандлага, туршлага, хүртээмж илүү багш нарыг оролцуулж багш, сурагчийн хөгжил, сургалтыг дэмжсэн бүхий л ажлаа жигд, далайцтай явуулахыг эрмэлздэг мэргэжилтнүүд цөөнгүйг энд дурдах нь зүйтэй.  Үүний жишээнд НБГ, Medle.mn цахим сургуулийн цогц үйл ажиллагаа, гадаад хэл, орос хэлний судлагдахуун хариуцсан мэргэжилтэн Т.Сараннэмэх, С.Нямсүрэн, А.Уламбаяр, БЕГ-ын С.Алдармаа нарын мэргэжилтэн, хамт олныг онцлож байна.

 Мөн мэргэжил, сургалтаа гэх багш нар,  боловсролын байгууллагын сэтгэл, зүтгэл, туршлагатай цөөн тооны мэргэжилтний хичээл зүтгэл, идэвх санаачилга,  графикт сургалт хөтөлбөрийн үр дүнд  орос хэлний сургалт боломжийн хэрээр явагдаж байна.

ОХУ-аас дэлхийн улсуудад соёл боловсролоо түгээн дэлгэрүүлэх, бусад чиглэлээр хамтран ажиллахаар оросын хамтын ажиллагааны төлөөлөгчийн газар “Русский дом” байгууллага ажилладаг. 2023-2024 оны байдлаар энэ байгууллага дэлхийн 70-аад  оронд үйл ажиллагаагаа явуулж тухайн улсынхаа иргэд: хүүхэд, залуусыг ОХУ-ын их дээд сургуульд тэтгэлгээр суралцуулах, сургалт, хөтөлбөр, олимпиад, уралдаан, тэмцээнд оролцох, хөгжих боломжийг тасралтгүй олгож байна.

 ОХУ-ын ерөнхийлөгч В.Путин 2024-2025 онд ОХУ-аас монгол улсад 620 квот олгохоор мэдэгдэж, монгол хүүхэд, залуус тус улсад тэтгэлгээр суралцаж, мэргэжил эзэмших,  орос хэлний багш нар мэргэжил дээшлүүлэх боломж нэмэгдлээ. 

2015-2025 он “Русский дом”  монгол орон даяар  59 орос хэлний салбар төв нээж, ном, сурах бичиг, бусад хэрэглэгдэхүүн, үйл ажиллагааны дэмжлэг тогтмол үзүүлж байна. Кильпякова Валерия Валерьевна тэргүүтэй Русский дом нийслэл төдийгүй, аймаг, сумдад өөрсдийн зардал, унаагаар биечлэн очиж сургалт арга зүйн дэмжлэг үзүүлэн, ОХУ-ийн их дээд сургуульд тэтгэлэгээр суралцах, орос хэл сонирхогчдыг дэмжих төрөл бүрийн үйл ажиллагаа зохион байгуулдагт талархаж байна

“Орос-Монголын найрамдлын нийгэмлэг”, “Русский фонд”, “Орост төгсөгчдийн холбоо”,  “Эдураша” ОХУ-ын боловсрол солилцооны байгууллага, ОХУ-ын их дээд сургуулийн төлөөлөгчийн газрууд, сургууль, цэцэрлэг, курсууд, иргэд, олон нийтийн бусад олон байгууллагууд Монгол Улсад орос хэл, соёлыг түгээн дэлгэрүүлэх үйл хэргийг дэмжин хөрөнгө оруулалт хийж, улсын хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулж, найрамдлаа бэхжүүлж байна.  Жишээлбэл: 2025 онд Монгол-Оросын хамтарсан 3-р сургууль нийслэлийн орос хэлний багш нарт үзүүлэх хичээл, сургалт, тоглолт, үзэсгэлэн 2 удаа, Горно-Алтайгийн багш нар мастер класс сургалтыг нийслэл, аймгийн сургууль, багш нарт давтамжтай зохион байгууллаа.

МУБИС-ийн Ш.Цолмон тэргүүтэй орос хэлний тэнхмийн багш нар, ахмад эрдэмтэн багш С.Эрдэнэмаам, Д.Сэрээнэн нарын  орос хэлний багш бэлтгэх, сургалт арга зүйг хамтран хөгжүүлэх, гадаадын улс орнуудтай оюутан, багш солилцоо, мэргэжил дээшлүүлэх төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, БШУЯ, БЕГ, нийслэл, аймгийн боловсрол соёлын газартай хамтран орос хэлний улсын төрөлжсөн олимпиад зохион байгуулах зэрэг өргөн хүрээний үйл ажиллагаа, хувь нэмрийг онцолж байна.

Профессор Ц.Магсар тэргүүтэй Монголын орос хэл, уран зохиолын багш нарын холбоо орос хэлний багш нарыг мэргэжлийн хувьд нэгтгэн ОХУ, дэлхийтэй холбож, тулгамдсан асуудлыг хамтран шийдвэрлэх, сургалт, уулзалт зохион байгуулах, багш нарын дуу хоолойг бодлого боловсруулах түвшинд хүргэх, ОХУ-д багш нар мэргэжил дээшлүүлэх,  монгол хүүхэд, залуус орос хэл, соёлоос эх, орондоо болон ОХУ-д сурч, аялж, хөгжих боломжийг эрэлхийлэн, үйл ажиллагаагаа амжилттай хэрэгжүүлж байна.

 2021 оноос үйл ажиллагаагаа нэлээд тэлж буй Ц.Шүрэнчимэг тэргүүтэй ОХУ-ын оюуны хөрөнгө оруулалтын төв Эдураша ОХУ-ын зарим их дээд сургууль, БЕГ, НБГ-тай хамтран орос хэлний багш нар хөгжих, сурагч, залуусын орос хэл сурах сонирхол, суралцахуйг дэмжихэд хамтарч ажиллах уулзалт, гэрээ хийсэн. ОХУ-ын боловсролын томоохон үзэсгэлэн,  нийслэлийн ЕБС-ын багш нарын “Хамтдаа хөгжье” орос хэлний уламжлалт өдөрлөг, уулзалтыг хамтран зохион байгуулж, нийслэлийн олимпиад, өдөрлөгийг 2 удаа ивээн тэтгэж, багш, сурагч солилцоо, ОХУ-ын их дээд сургуулиудад оюутан сургах зэрэг үйл ажиллагааг эрчимтэй хэрэгжүүлж буйг сайшааж байна.

МҮОНТВ, Ш.Батчимэг тэргүүтэй “Монголын багачууд” байгууллага мөн МУИС, Русский дом, FM107.5, “Хаан даатгал” ХХК хамтран 1970-1980-аад онд хүүхэд, залуус, багш нарын авьяас, мэдлэгийг сорьж, хүсэл сонирхол, онгодыг нь хөглөдөг байсан “Мы поедем в Артек” ТВ уралдааныг 33 жилийн дараа сэргээж, монгол, орос сургуулиудын дунд амжилттай зохион байгуулан, телевизээр үзүүлсэн. 2017-2025 онд 600-аад хүүхэд, 6 багшид олон улсын Артек зусланд  амрах боломж олгохын зэрэгцээ Орлёнок, Океан болон Буриад Улс, Монгол Улсын зуслангуудад солилцоогоор багш, сурагч аялуулах, амруулах үйл ажиллагааг амжилттай зохион байгуулж байна.

2025 оноос МУИС орос хэлний багш бэлтгэх бакалаврын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд бэлэн болжээ.

Оросын Элчингээс сүүлийн 2 жил дараалан орос хэлний багш, мэргэжилтэн, эрдэмтэдийг хүндэтгэн хүлээн авч, ярилцлага, уулзалт өрнүүлж байна.

МонАПРЯЛ, Русский дом болон хоёр улсын  Засгийн газар, Яамд,  олон нийтийн бусад байгууллагын санаачилга, зуучлалаар Эрхүүгийн Үндэсний Судалгааны Техникийн Их Сургууль, Уралын Холбооны Их Сургууль, Сибирийн Холбооны Их Сургууль, Горно-Алтайн Их Сургууль, Буриадын Багшийн Их Сургууль, Владивостокийн Улсын Их Сургууль зэрэг олон сургууль, монгол улсын их дээд, дунд сургууль, мэргэжлийн сургуулиудад багш , хүүхэд залуусыг хамруулсан зуны сургууль, багш сурагч, оюутан солилцоо, мэргэжил дээшлүүлэх, хичээл,  зочин багш, онлайн сургалт, уулзалт, үзүүлэх ажил зохион байгуулж байна.

Дорнод аймгийн Багшийн коллежийн багш нар Өвөр байгалийн хязгаарын Чита хот руу 2024 оны арван хоёрдугаар сард аялж мэргэжлийн дунд боловсролын байгууллагаар зочилон, мастер класс хичээлтэй танилцжээ.

“Орос хэл-соёлын баяр” арга хэмжээний хүрээнд Сэлэнгэ, Хөвсгөл, Төв, Булган, Дархан-Уул, Орхон аймгийн багш суралцагчид оролцсон хойд бүсийн орос хэлний уралдаан, Буриад Улсын их сургуулийн оюутнуудын урлагийн тоглолт зохион байгуулдаг.

Буриадын их сургууль орос хэлний багш нарыг 2 жилийн хугацаатай бэлтгэж байгаа бол Томскын их сургууль инженерийн ангидаа монгол оюутнуудыг сургаж байгаа. ... гэх мэт маш олон сайхан жишээ байна. https://montsame.mn/mn/read/331223

Орос хэлийг сургах, сурах нийгмийн хэрэгцээ, шаардлага, дэмжлэг, зуун, зууныг дамжин байсаар, сургалтын үр дүнд хамтын ажиллагаа хөгжиж, нийгмийн хөгжил, дэвшилд хүч өгсөөр. Орос хэлний багш мэргэжил, орос хэл сонирхон судлагч иргэн бүр найрамдал, хамтын ажиллагааны хамгийн найдвартай, бат бэх гүүр хэвээрэй байна. Үүнд л орос хэлний сургалт, орос хэлний багш мэргэжлийн түүхэн үнэ цэн оршиж байгаа юм.   Иргэдэд орос хэл сурах эрмэлзэл байсаар байна. Ийнхүү дэлхийн хөгжилд хөл тавиулж, нүд нээсэн орос хэлээ монголчууд үгүйсгэлгүй, төрийн бодлогын төвд байлган тогтвортой судлах ёстой.

Дэлхий ертөнц, цаг үеийн ээдрээтэй нөхцөл байдлыг даван туулах бидний мэргэжлийн том дэмжлэг, боломж бол:

·         Хоёр улсаас хэрэгжүүлж буй орос хэл, соёлыг сурталчилах, орос хэлний сургалтыг дэмжсэн төрийн голч, бодлого, түүнийг хэрэгжүүлэх тогтвортой тэгш хүртээмжтэй үйл ажиллагаанууд

·         Орос хэлний багш нарын сэтгэл, зүтгэл, эр зориг, мэргэжлээ хүндлэх  итгэл үнэмшил

·         Орос хэлний сургалт, орос хэлний багш нарын эх орныхоо хөгжилд оруулсан түүхэн хувь нэмэр, баялаг туршлага, идэвхтэй оролцоо, хамтын хөгжил, тогтвортой ирээдүй юм.

Орос хэлний хичээлийн үнэлэмж, чанарыг сайжруулах, багш нарын мэргэжлийг ОХУ-д тогтмол дээшлүүлэх,  боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага, БХ, БЕГ, НБГ-т орос хэлний сургалт, арга зүй хариуцсан орон тооны мэргэжилтэн ажиллуулах,  ОХУ-аас сайн дурын багш нарыг урьж ажиллуулах, 7, 8-р ангийн сургалтын цагийг нэмэх, хөтөлбөр, сурах бичгийн шинэчлэл хийх ажлуудыг нэн даруй хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.

ОХУ-аас орос хэл, соёл, боловсролыг үнэлдэг монголын үнэлэмж, хэрэгцээг илүү сайн хөхүүлэн дэмжих, хэл соёлоо түгээн дэлгэрүүлэхэд өндөр хөгжилтэй бусад улсын адил хэрэгцээ, үнэлэмжийг бий болгоход илүү цаг хугацаа, хөрөнгө оруулалт, жигд  хүртээмжтэй хүчин чармайлт гаргахыг цаг үе сануулж байна. “Монгол, Оросын ард түмний хамтын ажиллагааны мөнхийн гүүр болсон орос хэлний монголын боловсролд эзлэх байр суурь, ирээдүйн хувь заяа нь хоёр орны төрийн бодлогын төвд байх ёстой, шийдэл хүлээсэн тулгамдсан асуудал мөн.” гэж Монгол Улс, Буриад Улсын Гавьяат багш Ж.Соронзон захирал “Монгол дахь орос хэлний сургалт: өнөө ба ирээдүй” номдоо санал болгосныг дэмжин уламжилж, профессор С.Эрдэнэмаам багшийн “Орос, Монгол Улс бурхнаас заяагдсан мөнхийн хөршүүд” хэмээн хэлэх дуртай ишлэлийг  түрлэг болгон  бичиглэлээ түр завсарлая.

Нийслэлийн ХУД-ийн 15-р сургуулийн орос хэлний багш: Н.Батжаргал

                                    (МонАПРЯЛ-ын тэргүүлэгч гишүүн, Монгол Улсын Зөвлөх багш,

Олон улсын уралдааны 2 удаагийн шагналтан)